Sözdebilim – Sahte Bilim – Pseudoscience Nedir? | Terimin DoÄŸuÅŸu – Sözdebilimin Tespiti – Klinik Psikoloji – Kavram Etrafındaki Tartışmalar – S..

Sözdebilim

Sözdebilim veya Sahte Bilim (İngilizce: Pseudoscience) bilimsel olarak tanımlanmakla birlikte bilimsel çalışmaların gerektirdiği standartları taşımayan veya yeterli bilimsel araştırma ile desteklenmeyen bilgi, metodoloji, inanç ve pratikler bütününe verilen addır.

Terimin DoÄŸuÅŸu

Sözdebilim anlamına gelen batı dillerindeki pseudoscience ifadesi Yunanca’da sahte, sözde anlamına gelen pseudo köküyle Latince’deki bilgi veya bilgi alanı anlamına gelen scientia teriminin biraraya getirilmesiyle türetilmiÅŸtir. Ä°lk kez 1843 yılında kullanılmıştır. Kelime genellikle negatif bir baÄŸlamda kullanılmaktadır ve bilim olarak etiketlendiÄŸi halde bilim alanına girdiÄŸi düşünülmeyen ÅŸeylerle ilgili küçümseyici bir yan anlamı da içermektedir. Sözdebilim yapmakla eleÅŸtirilen kiÅŸiler, doÄŸal olarak bu sınıflandırmayı kabul etmemektedirler.

Belirli bir bilgi, metodoloji, araştırma ve uygulama alanının gerçekten bilimsel olup olmadığıyla ilgili standartlar araştırma alanına göre değişkenlik göstermekle birlikte yeniden üretilirlik (reproducibility) ve farklı özneler tarafından doğrulanabilirlik (intersubjective verifiability) gibi temel prensipler aynı kalmaya devam etmektedir. Bu ilkeler belirli bir fenomenle ilişkili hipotez veya teorilerin başkaları tarafından da geçerli ve güvenilir olup olmadığını tespit etmek için daha ileri araştırmalara imkan veren ölçülebilirlik veya yeniden üretilebilirliği sağlamaktadırlar. Bu ön şartlar bir araştırmaya doğrudan veya dolaylı olarak önyargıların hakim olmasını önlemektedir.

Sözdebilimin Tespiti

Yaygın sözdebilimsel teoriler geçerli bilimlerden çok öykü-olgu temelli olmaya eğilim göstermektedirler. Bu iddialar dikkatli bir şekilde kullanılan bir metodolojiden çok gerçeğin araştırılmasında yaygın bilimsel yanlış anlamalarla desteklenir.

Bir alan, uygulama veya bilgi;

1) Kendisini bilimsel olarak sunduÄŸu ve
2) Bilimsel araştırmanın kabul edilen normlarını karşılamakta ve daha önemlisi bilimsel metodun kullanılmasında başarısızlık gösterdiğinde sözdebilim olarak adlandırılır.

Sözdebilimi tanımlayan diğer niteliklerden bazıları da şöyle sıralanabilir:

* Bilimsel iddiasının yanlış veya ilgisiz olma durumunda bile öne sürülmesi

* Teorinin öngördüğü bir şeyin öngörüsünün gösterilemeyişi

* Kullanılan veri veya metodolojinin araştırılması isteklerine bilginin gizli veya özel olduğu ile karşı çıkılması

* Bilim insanları topluluğunun sonuçları açıklamadığı şeklinde komplo öne sürülmesi

* Yanlış olduğu ispatlanmayan iddiaların zorunlu olarak doğru olduğu iddiası

* Uygulanan işlemin tanımını yapmakta başarısızlık

* İddia edilen sonuçları diğer araştırmacıların da yeniden üretebilmesi için gereken enformasyonun sağlanmasında başarısızlık

* Deneysel sonuçların seçmeci kullanımı ve iddiayı desteklemeyen veya onunla çatışan verilerin gözardı edilmesi, reddedilmesi, kenara koyulması

Bilimsel EleÅŸtiri

Bilim kendi kendini düzelten (self-corrective) bir yapıya sahiptir. Bu sebeple herhangi bir bilimsel yayında yayınlanan bilimsel bir makale, aynı veya benzer alanlardaki bir başka bilim adamı tarafından yine bilimsel temellere dayalı olarak eleştirilebilir. Buna karşı makale yazarı bilim adamının göstereceği tutum bunun, kendisine yönelik kişisel bir saldırı olduğunu düşünmek değil eleştirileri mantık ve deneyler süzgecinde değerlendirerek varsa karşı argümanlarını ortaya koymak veya bulgularını yeniden gözden geçirmektir. Sözdebilime yönelik eleştirilerden biri sözdebilim taraftarlarının eleştirel düşünceleri kişisel saldırı olarak gördükleri, eleştiri sahibi bilimadamlarını statükonun destekleyicileri, yeni fikirlere düşman veya kendilerine yönelik bir komplo içinde olarak değerlendirdikleri, bilimin kendi bilgilerine nüfuz edebilecek yeterlilikte olabileceğini gözardı etme eğiliminde oldukları buna karşılık eleştirileri sahiplerinin iddilarını mantıksal veya deneysel bir temelde değerlendirmedikleri yönündedir.

Klinik Psikoloji

Nörolog ve klinik psikologlar psikoterapi ve popüler psikolojide sözdebilim olarak gördükleri ÅŸeylerin ve ayrıca sözdebilimsel terapi olarak kabul ettikleri Nörolinguistik Programlama, EMDR, Rebirthing, Reparenting ve Primal Therapy’nin artışına dikkati çekmektedirler. Uzmanlar, bilimsel açılardan desteklenmemiÅŸ bu tip popüler veya halk psikolojisi tarafından kullanılan terapilerin toplumda insan zihni ve beyni hakkındaki yanlış kanaatleri yaygınlaÅŸtıracağını ve halkı gerçek terapilerden uzaklaÅŸtırarak, halk saÄŸlığına zarar vermeye yol açacağını ifade etmektedirler.

Kavram Etrafındaki Tartışmalar

Ön bilim (Protoscience) terimi bilimsel metotla yeterince test edilmemiş ancak mevcut bilimle tutarlı veya tutarsız olduğu durumlarda da bu tutarsızlğına dair akla uygun gerekçeler sunabilen hipotezleri tanımlamakta kullanılır. Terimin bir başka kullanım alanı da pratik bir bilgi alanında bilimsel bilgi alanına geçişi tasvir etmesidir. Sözdebilim ise tersine uygulamada veya prensipte test edilebilir olmayan veya testlerin aksini göstermesine karşın bilimsel olduğu savunulan bilgi tarzları için kullanılır.

Sözdebilim ile önbilim ve gerçek bilim arasında anlamlı sınırların olup olmadığı tartışmalıdır. Özellikle kültürel ve tarihi mesafelerin olduğu durumlarda (örneğin kimya ve simyada arasındaki ilişki) ön bilimler yanlışlıkla sözdebilim olarak yorumlanabilmektedir.

Sözdebilime Örnekler

* Simya
* Astroloji
* Devridaim makinası
* Tanımlanamayan Uçan Nesne
* Akıllı tasarım

Kaynak: Kadim Dostlar ™ Forum

Bu içerik 29.08.2008 tarihinde Hale tarafından, Bilimsel GeliÅŸmeler - Sosyal ve Fen Bilimleri bölümünde paylaşılmıştır ve 1043 kez okunmuştur. Bu içeriğin devamında incelemek isteyebileceğiniz 0 adet mesaj daha bulunmaktadır.

Sözdebilim - Sahte Bilim - Pseudoscience Nedir? | Terimin Doğuşu - Sözdebilimin Tespiti - Klinik Psikoloji - Kavram Etrafındaki Tartışmalar - Sözdebilime Örnekler orjinal içeriğine ulaşmak için tıklayın ...